LEIDSCHENDAM – Het klinkt zo onschuldig, een pakje sigaretten halen over de grens. Pakje voor de buren mee? Dat is al illegaal. Jan Hein Sträter is directeur van branchevereniging VSK, en illegale tabakshandel is een van de grootste pijnpunten van zijn leden. Zeker, ze willen hun eigen koopwaar beschermen. Maar ook de tabakswinkeliers zijn de dupe van de clandestiene handel in sigaretten en shag. Om over de staat nog maar te zwijgen. Die loopt jaarlijks een miljard euro mis.
VSK staat voor Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten. De leden van de brancheorganisatie van de in Nederland gevestigde sigaretten- en shagindustrie – vijf stuks, samen goed voor circa de helft van de sigarettenmarkt – hebben een hoop te bespreken, erkent Sträter. Waar hij op dit moment misschien wel het meest over inzit is de illegale handel in tabak. Een groot en groeiend probleem, vindt Sträter. En het begint dus met het ritje over de grens om goedkoper uit te zijn. Of nee, eigenlijk begint het met de hoge accijnzen op tabak. Dat legt hij graag uit.
Klein bier
Je mag toch wel sigaretten en shag kopen in het buitenland? “Zeker wel, maar alleen voor eigen gebruik. Wat we nu veel zien is dat er bijvoorbeeld inschrijflijsten bij voetbalclubs liggen. Dan gaat er iemand naar Luxemburg en neemt een heleboel mee. Allemaal verschillende merken ook. Dat mag dus niet. Maar ja, wie controleert je? De kans dat je gevraagd wordt om je kofferbak te openen is nagenoeg nul. Wij vinden dat een groot probleem”, aldus de directeur, die heeft uitgerekend dat je met één slof shag je rit van Utrecht naar Luxemburg al terugverdiend hebt. En dit is nog maar klein bier. Van de rechercheur die VSK in dienst heeft en die zich volledig toelegt op de opsporing van illegale tabak via bijvoorbeeld Telegram en TikTok, weet Sträter dat vrachtwagenchauffeurs zorgen voor wekelijks verse invoer. Dan gaat het allang niet meer over eigen gebruik.
Prijsverschillen worden groter
Volgens de nieuwste cijfers (Q3 2022) komt 24 procent van alle in Nederland gerookte shag en 19 procent van alle in Nederland gerookte sigaretten uit het buitenland. In grensgebieden is dat aandeel nog hoger. Sträter: “De prijsverschillen zijn er ook naar. Nu al, maar per 1 april wordt de accijns verhoogd met € 1,22 op een pakje sigaretten en € 3 op een pakje shag. Dan kost een pakje sigaretten in Nederland € 9,42 en in Duitsland kost datzelfde pakje € 7,73. In 2024 komt er weer een accijnsverhoging in Nederland, terwijl de prijs in Duitsland gelijk blijft. Sigaretten gaan dan bij ons € 10,64 kosten. Zet dat af tegen de € 7,73 in Duitsland en je komt op een prijsverschil van € 2,91. Voor een pakje shag wordt het prijsverschil zelfs € 6,54. Wie gaat er dan nog sigaretten en shag kopen in Nederland?”
‘Goedkoop is goedkoop’
Voor de fabrikanten zelf maakt het in wezen niet zo heel veel uit waar de tabaksproducten gekocht worden, hoewel de marges niet overal hetzelfde zijn. Wel zijn ze bang dat consumenten van merk switchen wanneer ze hun ‘eigen’ merk niet kunnen vinden in het buitenland. “Het is vooral nadelig voor de tabakswinkeliers. Die zijn heel belangrijk voor ons, zij verzorgen immers de distributie van onze producten. Wij zijn erbij gebaat dat zij het goed maken en een goed bestaan hebben als tabakswinkelier”, zegt Sträter. Hij vervolgt: “En wat dacht je van de schatkist? De overheid loopt jaarlijks een miljard euro mis door de onrechtmatige handel in tabak.”
Die illegale zaken zijn wijdvertakt. Er worden bijvoorbeeld regelmatig fabrieken opgerold, ook in Nederland, waar onwettige sigaretten worden vervaardigd. Sträter legt uit dat er ook sprake is van sigaretten die in eigen land legaal worden geproduceerd, maar zonder afdracht van accijns op de Nederlandse markt belanden, de zogenaamde illicit whites . Illegaal zijn ook de namaaksigaretten, waar producenten zelf zeer scherp op zijn. “Voor de consument lijkt het niks uit te maken: goedkoop is goedkoop”, zegt Sträter hierover. Is dat wel echt slim van de consument? Wie weet wat er in een nepsigaret zit? Sträter: “Sigaretten zijn altijd ongezond, maar fabrikanten moeten precies opgeven wat erin zit. De kwaliteitseisen liggen vast. Ondergronds opererende producenten daarentegen kunnen doen en laten wat ze willen en de WHO wijst dan ook regelmatig op het gevaar van illegale tabak. Het is echt schrikbarend wat er soms gevonden wordt in het gerechtelijk laboratorium in België, waar deze sigaretten onder de microscoop belanden.”
Zware criminaliteit
En dan is er nog de smokkel uit het buitenland. “Er wordt weleens lacherig gedaan over de smokkel van sigaretten, men denkt meestal dat het alleen gaat om de buurvrouw die een paar extra sloffen meeneemt. Maar vergis je niet: er is sprake van zware criminaliteit. Veel illegale import en export wordt door criminele bendes en soms terroristische organisaties bestierd. Het maakt hen niet uit waar ze hun geld mee verdienen: wapens, cocaïne, namaakmerkkleding of sigaretten. Als het maar geld oplevert. Van IS is bekend dat tabak strikt verboden was in hun eigen rijkje, maar dat ze wel veel geld verdienden met de verboden tabakshandel”, zet Sträter uiteen.
Toch staan er zwaardere straffen op het smokkelen van drugs. Onwettige import van tabak wordt gezien als economisch vergrijp en het is dan ook de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) die er een apart opsporingsteam voor inzet. “Het blijft illegaal en het brengt enorme schade toe aan de Nederlandse economie. Wij zien het als onze taak om daarop te wijzen en werken samen met de douane en de FIOD om met behulp van onze eigen rechercheur illegale koopwaar op te sporen. Ook deelt VSK informatie via de Nationale Smokkel Monitor (smokkelmonitor.nl) over de verboden handelswaar”, aldus Sträter.
Voor VSK-Tabak ligt de oplossing vooral in het verlagen van de accijnzen, of in elk geval Europese afstemming van het accijnzenbeleid. “Het debat gaat altijd over tabaksontmoediging. Dat wordt als reden gegeven om de accijnzen steeds te verhogen. De politiek redeneert dat het een bewezen effectief middel is om roken te ontmoedigen. Maar hun ‘bewijzen’ komen uit Australië en Nieuw-Zeeland. Dat zijn eilanden, en wij wonen in een Schengenland, met vrije handel. Een totaal andere situatie”, vindt Sträter. Voor de branchevereniging zijn die hoge accijnzen dus vooral de oorzaak van het grote probleem van illegale tabakshandel.
Dit artikel verscheen eerder in Out.of.Home Shops. Abonneren? Klik hier.
